Εισαγωγή στην έννοια του "υπερτοπικού"

Με αφετηρία τη δράση του Thesswiki και το πρόσφατο ενδιαφέρον και δημοσιότητα που δημιουργήθηκε σχετικά με αυτήν, στρέφουμε το ενδιαφέρον στην έννοια του υπερτοπικού (hyperlocal) και των μέσων που αυτό συνεπάγεται και πιο συγκεκριμένα στην ενδιαφέρουσα μελέτη της Nesta, ενός κοινωφελούς οργανισμού καινοτομίας (innovation charity), που αφορά σε αυτή τη θεματική. Η μελέτη εστιάζει γεωγραφικά στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις δυνατότητες εφαρμογής υπερτοπικών μέσων στο Bρετανικό  τοπίο. H έννοια του υπερτοπικού αποτελεί πλέον ένα διεθνές φαινόμενο και παρουσιάζει ενδιαφέρουσες δυνατότητες για τον εκάστοτε τόπο.

 Τα “υπερτοπικά μέσα” είναι συνήθως οι πλατφόρμες, οι οποίες προβάλλουν νέα στο διαδίκτυο και παρέχουν συγκεκριμένο περιεχόμενο που αφορά σε μία πόλη, ένα χωριό ή ακόμα και έναν ταχυδρομικό κώδικα, ενώ σε μία άλλη έκφανση τους τα μέσα αυτά εστιάζουν σε μία γεωγραφικά προσδιορισμένη κοινότητα.

Βάσει του παραπάνω ορισμού καθίσταται σαφές ότι τα υπερτοπικά μέσα απευθύνονται σε ειδικά κοινά με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα και επιχειρούν να εμπλουτίσουν υπάρχουσες πληροφορίες με το να προσθέτουν επίκαιρο και σχετικό περιεχόμενο ανάλογο πάντα με τη θεματική τους και την ανάγκη της ενδιαφερόμενης κοινότητας. Ως εκ τούτου,  το ενδιαφέρον για το υπερτοπικό θέμα είναι απολύτως δικαιολογημένο αφού υπάρχει ανάλογη ζήτηση για κατανάλωση υπερτοπικού περιεχομένου, το οποίο δημιουργεί αξία για τους “ντόπιους” χρήστες του και όχι μόνον.

Όπως οι περισσότερες δράσεις και τάσεις που λαμβάνουν υπόψη τους το κοινό ως δυναμικό παράγοντα, έτσι και τα υπερτοπικά μέσα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την δύναμη του διαδικτύου και των τεχνολογιών επικοινωνιάς και βασίζονται στην ουσιαστική διασύνδεση με την κοινότητα και στους νέους πολυπράγμονες και πολίτες-δημοσιογράφους ή ακτιβιστές. Οι τελευταίοι έχουν τη δυνατότητα να μεταφορτώνουν περιεχόμενο και χρήσιμες πληροφορίες για μία συγκεκριμένη περιοχή εν κινήσει, να μεταδίδουν τοπικές εκδηλώσεις και να αφηγούνται μοναδικές ιστορίες για τον τόπο τους. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της υπερτοπικότητας αφού υποστηρίζουν τέτοιου είδους δραστηριότητες, όπως τη δημιουργία ομάδων με κοινά ενδιαφέροντα, τη συνεισφορά χρηστών με περιεχόμενο ανα πάσα στιγμή και με σημείο αναφοράς την τοποθεσία τους και το “φιλτράρισμα” πληροφοριών.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η έννοια του υπερτοπικού δεν αφορά μόνο στο διαδικτυακό περιβάλλον αλλά και στο φυσικό. Η τοπική γνώση και το εννοιολογικό της πλαίσιο είναι στοιχεία καταλυτικής σημασίας για κάθε υπερτοπικού τύπου πρωτοβουλία.

Η πρακτική του υπερτοπικού ενέχει προκλήσεις κυρίως όσον αφορά στη χρηματοδότηση τέτοιων δράσεων, τη δυσκολία ανάπτυξης και μετεξέλιξης των δράσεων,  το ζήτημα της βιωσιμότητάς τους και τη δυστοκία της συνύπαρξης με τα παραδοσιακά μέσα μαζικής επικοινωνίας (τύπος, εφημερίδα, τηλεόραση).
Παρόλα αυτά, αυτές οι προκλήσεις μπορούν να αποφευχθούν μέσω της δημιουργίας συνεργειών μεταξύ διαδικτυακών και παραδοσιακών μέσων, συνδυάζοντας το ψηφιακό περιβάλλον με το φυσικό μέσω νέων τεχνολογιών (πχ με υδατογραφήματα σε μνημεία).
Η συνεισφορά της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι ένας ακόμα καταλυτικός παράγοντας στην παροχή ανοιχτών δεδομένων και τη δημιουργία ενός θεματικού πλαισίου για ντόπιους bloggers ή τεχνολογικά “ανήσυχους” κατοίκους που θέλουν να συμβάλλουν με νέο περιεχόμενο στα υπάρχοντα ανοιχτά δεδομένα προσθέτοντας με αυτόν τον τρόπο αξία σε αυτά.

Το Thesswiki είναι μία δράση η οποία συγκλίνει σε μεγάλο βαθμό με τη θεωρία του υπερτοπικού. Σε αυτή τη δράση κάτοικοι της Θεσσαλονίκης αλλά και άλλοι ενδιαφερόμενοι συνεισέφεραν στην Βικιπαίδεια συμπληρώνοντας έτσι το κενό στο υπάρχον περιεχόμενο σχετικά με την ιστορία και τον πολιτισμός της πόλης. Μέσα από μία σειρά Editathons το Thesswiki κατάφερε να εμπλέξει μία κοινότητα η οποία δημιούργησε τεκμηριωμένο περιεχόμενο και ενίσχυσε την ταυτότητα της πόλης σε διαδικτυακό αλλά και σε φυσικό επίπεδο.  Στο πλάισιο της δράσης δημιουργήθηκαν υδατογραφήματα (QR Codes) που τοποθετήθηκαν σε μουσεία, αξιοθέατα και άλλα σημαντικά σημεία της πόλης και που παραπέμπουν στα αντίστοιχα άρθρα της Βικιπαίδειας στην γλώσσα προτίμησης του χρήστη. Αυτό είναι μάλλον το πιο σημαντικό εγχείρημα που δικαιολογεί τη σύνδεση του Thesswiki με την έννοια του υπερτοπικού, αποδεικνύοντας την αξία του τοπικού περιεχομένου και της τοπικής γνώσης που μπορεί να λάβει διεθνείς διαστάσεις μέσω της δυνατότητας του διαδικτύου.

Πηγή: Damian Radcliffe (2012) Here and Now: UK hyperlocal media today

Available at: http://www.nesta.org.uk/publications/here-and-now-uk-hyperlocal-media-today